Sezon inscenizacyjny 2017 rozpoczęty! W niedzielę 12 marca pokazaliśmy mieszkańcom uroczego żuławskiego miasteczka, jak mogły wyglądać walki o ich miasto prowadzone 10 i 11 marca 1945 r. Mogły, gdyż ze względu na brak dokładnych materiałów źródłowych nie znamy szczegółowego przebiegu tych wydarzeń. Inscenizacja była więc naszą autorską wizją tamtych dni. Poprzedził ją jednak obszerny wstęp historyczny oparty na książce „Żuławy w 1945 r.” (fragment „Operacja pomorska Armii Czerwonej na Żuławach w 1945 r.”) autorstwa Wojciecha Łukaszuna z Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. We wstępie tym podkreślono fakt, że Nowy Staw był ważnym punktem niemieckiej obrony. Walki o miasto prowadzone od 10 marca przez oddziały 2. Armii Uderzeniowej 2. Frontu Białoruskiego wspartej przez 48. Armię mimo że krótkie, były bardzo intensywne, o czym świadczy fakt zniszczenia zabudowy miasta w ponad 25%. Do 11 marca Nowy Staw został całkowicie opanowany przez wojska sowieckie, a do 13 marca oddziały 2. Armii Uderzeniowej zajęły także okoliczne miejscowości, dochodząc do rzeki Linawy. W wyniku szybkich i zdecydowanych działań wojsk sowieckich do 13 marca 1945 r. oddziały niemieckie utraciły większość obszaru Żuław Wielkich.
Inscenizację rozpoczęły epizody z niemiecką ludnością cywilną, która w obawie przed nadciągającym wrogiem chce się poddać lub ewakuować. Do kapitulacji udaje jej się przekonać początkowo opornego komendanta miasta. Gdy ten zezwolił na wywieszenie białych flag pojawia się niemiecka żandarmeria. Żandarmi nie mają litości ani dla zdradzieckiego komendanta, ani dla tchórzliwych cywili. Komendanta zabijają, mężczyzn i chłopców wcielają do Volkssturmu, a kobiety zaganiają do prac porządkowych. Tymczasem na pozycje obronne nadjeżdża Wehrmacht. Nie ma już mowy o poddaniu się. Rozpoczynają się gorączkowe przygotowania do obrony. Przerywa je niespodziewane pojawienie się zbłąkanego radzieckiego motocykla, którego załoga bezładnie odstrzeliwując się rani niemieckiego dowódcę. Wykorzystując zamieszanie kobiety uciekają do domów. Żołnierze szykują się do spodziewanego szturmu. I faktycznie wkrótce do niego dochodzi, jednak Rosjanie musieli szturmować niemieckie pozycje nie raz, a trzy razy. Ich wściekłość i żądzę zemsty wywołało zerwanie przez stronę niemiecką kruchego zawieszenia broni i zastrzelenie rannych i opatrujących ich sanitariuszek. Po tym wydarzeniu nic już nie mogło ich zatrzymać. Z furią zdobyli niemieckie pozycje nie oszczędzając nikogo. Ich ofiarami padła również ludność cywilna – bita, rabowana, wywlekana z tymczasowych schronień.
Tak umierał Neuteich, a rodził się Nytych w 1948 r. nazwany Nowym Stawem.
W inscenizacji wzięło udział ponad 50 rekonstruktorów. U naszego boku walczyli członkowie Grupy Rekonstrukcji Historycznej Rex z Torunia, GRH Toruń, Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznych Wojsk Polskich i Radzieckich ze Szczecinka i Klubu Wojenno-Historycznego przy Domu Oficerów Floty Bałtyckiej z Kaliningradu.
Organizator:
Nowostawskie Centrum Kultury i Biblioteki
Relacje prasowe:
http://nowystaw.pl/wiadomosci/1/wiadomosc/108807/miejskie_obchody_rocznicy_wyzwolenia_nowego_stawu
http://malbork.naszemiasto.pl/tag/inscenizacja-wyzwolenia-nowego-stawu-2017.html
http://www.tvregionalna24.pl/aktualnosci/13518,koniec-dotychczasowego-swiata-tak-mogla-wygladac-w