Uroczystości upamiętniające 79. rocznicę wybuchu II wojny światowej, Tczew, 1 września 2018 r.

1 września 2018 r. Samodzielna Grupa Odtworzeniowa „Pomorze” wzięła udział w oficjalnych obchodach 79. rocznicy wybuchu II wojny światowej. Odbyły się one w Tczewie z udziałem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.

Tczew to jedno z tych miejsc, w którym rozpoczęła się II wojna światowa. Miasto i mosty na Wiśle miały niezwykle ważne znaczenie strategiczne. Przez Wisłę biegła bowiem granica między II Rzeczpospolitą a Wolnym Miastem Gdańskiem. Mosty należały jednak do Polski.

Most kolejowo-drogowy (dziś drogowy) zbudowany w 1857 r. widziany od strony Tczewa

Tygodnik Ilustrowany, 1861, nr 109

Już w marcu 1939 r. zostały zaminowane przez polskich saperów. Generał Bortnowski, dowódca Armii „Pomorze” wydał bowiem jasny rozkaz: w przypadku groźby przejęcia mostów przez wroga miały one zostać wysadzone. Niemcom zależało by za wszelką cenę utrzymać je nienaruszone. Dlatego już o godzinie 4.26 1 września z elbląskiego lotniska wystartowały trzy Stukasy z zadaniem zbombardowania dworca, elektrowni, koszar oraz nasypu kolejowego, na którym miały znajdować się przewody odpalające ładunki założone na moście. Nalot uszkodził instalację mającą wysadzić most, jednak Polacy zdołali ją naprawić. Wkrótce pod bramą tczewskiego mostu pojawił się niemiecki pociąg pancerny nr 963, którego – mimo bohaterskiej postawy dzielnych kolejarzy z Szymankowa – nie udało się zatrzymać. Był to element przygotowywanej od wiosny 1939 r. niemieckiej „Aktion Zug” (Akcja Pociąg), której celem było opanowanie przepraw wiślanych w Tczewie. Polacy ostrzelali Niemców z ckm-ów, jednak przewaga ogniowa pociągów pancernych była przygniatająca. Po kolejnym nalocie na miasto, kilka minut przed godziną 6.00 polskie oddziały wycofały się ze wschodniego przyczółka mostu. O godzinie 6.10 filary po wschodniej stronie mostu wylatują w powietrze. O 6.45 Polacy wysadzają kolejne filary, tym razem te w nurcie Wisły. Most w Tczewie zostaje zniszczony.

Przęsła mostu drogowego leżące w nurcie Wisły

Pocztówka ze zbiorów Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku

Niemcy w ciągu dnia kilkukrotnie podejmowali próby przeprawienia się przez Wisłę pontonami, jednak ogień polskich ckm-ów udaremnił te wysiłki. O godzinie 17.00 polskie oddziały rozpoczynają wycofywanie się z miasta. O 22.00 w Tczewie pojawili się pierwsi niemieccy żołnierze.

Uroczystości rocznicowe rozpoczęły się o godz. 4.34 od rekonstrukcji dźwiękowej pierwszego nalotu na mosty tczewskie. Odbywały się na Placu im. Bohaterów Szymankowa w bezpośrednim sąsiedztwie Wisły i mostów. W tym czasie członkowie SGO „Pomorze” byli rozmieszczeni na moście i w momencie, gdy rozległy się wybuchy odpalili biało-czerwone flary, których światło i dym symbolizowały rozpoczynającą się 79 lat temu tragedię mostu, miasta i kraju. Most drogowy w Tczewie jest chyba najlepszym miejscem do tego typu widowisk. W swej długiej historii (zbudowano go w 1857 r.) był kilkukrotnie niszczony i odbudowywany. W tej chwili składa się z 6 różnych części pochodzących z różnych lat. Jest tak poszatkowany jak nasza historia. Zniszczony, dziurawy, przerdzewiały. A mimo to jest w nim magia. Gdy rozwiał się dym flar jeszcze przez godzinę staliśmy na moście w milczeniu towarzysząc oficjalnym uroczystościom. Obserwowaliśmy wschód słońca nad Wisłą i zacieraliśmy zgrabiałe ręce. To były niezapomniane chwile. Choćby dla nich warto było zarwać noc.